ROZWAŻANIA ŚWIĄTECZNE: Przypowieść o talentach

[Jacek A. Rossakiewicz]

Z okazji zbliżających się świąt Bożego Narodzenia zamieszczam na forum:
Ewangeliczne rozważania ekonomiczne.

JEZUSOWA PRZYPOWIEŚĆ O TALENTACH.

Aby właściwie rozumieć ewangeliczne słowa o talentach, należy pamiętać, że są one podobieństwem (porównaniem) a nie dosłownym stwierdzeniem. Należy je rozpatrywać w ich kontekście. Pojmując je w oderwaniu od kontekstu i od świadomości, że jest to przenośnia (metafora) gubimy sens podobieństwa i łatwo możemy popaść w złudzenie, że Jezus akceptował zysk oparty na procencie lub odsetkach.

Słowa o talentach są podobieństwem opisującym jedną z trzech cech człowieka Królestwa Niebios. Nie są one pochwałą bankowego oprocentowania, ale pochwałą pracowitości i tworzenia dóbr materialnych. Człowiek powinien być pracowity i tworzyć dobra; pomnażać je tak samo, jak ludzie leniwi i niegodziwi pomnażają niesprawiedliwość lichwą.

Oto cały rozdział 25. Ewangelii Świętego Mateusza:

1. Wtedy podobne będzie Królestwo Niebios do dziesięciu panien, które, wziąwszy lampy swoje, wyszły na spotkanie oblubieńca.
2. A pięć z nich było głupich, pięć zaś rozsądnych.
3. Głupie bowiem zabrały lampy, ale nie zabrały z sobą oliwy.
4. Rozsądne zaś zabrały oliwę w naczyniach wraz z lampami swymi.
5. A gdy oblubieniec długo nie nadchodził, zdrzemnęły się wszystkie i zasnęły.
6. Wtem o północy powstał krzyk: Oto oblubieniec, wyjdźcie na spotkanie.
7. Wówczas ocknęły się wszystkie te panny i oporządziły swoje lampy.
8. Głupie zaś rzekły do rozsądnych: Użyczcie nam trochę waszej oliwy, gdyż lampy nasze gasną.
9. Na to odpowiedziały rozsądne: O nie! Gdyż mogłoby nie starczyć i nam i wam; idźcie raczej do sprzedawców i kupcie sobie.
10. A gdy one odeszły kupować, nadszedł oblubieniec i te, które były gotowe, weszły z nim na wesele i zamknięto drzwi.
11. A później nadeszły i pozostałe panny, mówiąc: Panie! Panie! Otwórz nam.
12. On zaś, odpowiadając, rzekł: Zaprawdę powiadam wam, nie znam was.
13. Czuwajcie, więc, bo nie znacie dnia ani godziny, o której Syn Człowieczy przyjdzie.

14. Będzie, bowiem tak jak z człowiekiem, który odjeżdżając, przywołał swoje sługi i przekazał im swój majątek,
15. I dał jednemu pięć talentów, a drugiemu dwa, a trzeciemu jeden, każdemu według jego zdolności, i odjechał.
16. A ten, który wziął pięć talentów, zaraz poszedł, obracał nimi i zyskał dalsze pięć.
17. Podobnie i ten, który wziął dwa, zyskał dalsze dwa.
18. A ten, który wziął jeden, odszedł, wykopał dół w ziemi i ukrył pieniądze pana swego.
19. A po długim czasie powraca pan owych sług i rozlicza się z nimi.
20. I przystąpiwszy ten, który wziął pięć talentów, przyniósł dalsze pięć talentów i rzekł: Panie! Pięć talentów mi powierzyłeś. Oto dalsze pięć talentów zyskałem.
21. Rzekł mu Pan jego: Dobrze, sługo dobry i wierny! Nad tym, co małe, byłeś wierny, wiele ci powierzę; wejdź do radości pana swego.
22. Potem przystąpił ten, który wziął dwa talenty, i rzekł: Panie! Dwa talenty mi powierzyłeś, oto dalsze dwa talenty zyskałem.
23. Rzekł mu pan jego: Dobrze, sługo dobry i wierny! Nad tym, co małe, byłeś wierny, wiele ci powierzę; wejdź do radości pana swego.
24. Wreszcie przystąpił i ten, który wziął jeden talent, i rzekł: Panie! Wiedziałem o tobie, żeś człowiek twardy, że żniesz, gdzieś nie siał, i zbierasz, gdzieś nie rozsypywał.
25. Bojąc się tedy, odszedłem i ukryłem talent twój w ziemi; oto masz, co twoje.
26. A odpowiadając, rzekł mu pan jego: Sługo zły i leniwy! Wiedziałeś, że żnę, gdzie nie siałem, i zbieram, gdzie nie rozsypywałem.
27. Powinieneś był, więc dać pieniądze moje bankierom, a ja po powrocie odebrałbym, co moje, z zyskiem.
28. Weźcie, przeto od niego ten talent i dajcie temu, który ma dziesięć talentów.
29. Każdemu, bowiem, kto ma, będzie dane i obfitować będzie, a temu, kto nie ma, zostanie zabrane i to, co ma.
30. A nieużytecznego sługę wrzućcie w ciemności zewnętrzne; tam będzie płacz i zgrzytanie zębów.

31. A gdy przyjdzie Syn Człowieczy w chwale swojej i wszyscy aniołowie z nim, wtedy zasiądzie na tronie swej chwały.
32. I będą zgromadzone przed nim wszystkie narody, i odłączy jedne od drugich, jak pasterz odłącza owce od kozłów.
33. I ustawi owce po swojej prawicy, a kozły po lewicy.
34. Wtedy powie król tym po swojej prawicy: Pójdźcie, błogosławieni Ojca mego, odziedziczcie Królestwo, przygotowane dla was od założenia świata.
35. Albowiem łaknąłem, a daliście mi jeść, pragnąłem, a daliście mi pić, byłem przychodniem, a przyjęliście mnie,
36. Byłem nagi, a przyodzialiście mnie, byłem chory, a odwiedzaliście mnie, byłem w więzieniu, a przychodziliście do mnie.
37. Wtedy odpowiedzą mu sprawiedliwi tymi słowy: Panie! Kiedy widzieliśmy cię łaknącym, a nakarmiliśmy cię, albo pragnącym, a daliśmy ci pić?
38. A kiedy widzieliśmy cię przychodniem i przyjęliśmy cię albo nagim i przyodzialiśmy cię?
39. I kiedy widzieliśmy cię chorym albo w więzieniu, i przychodziliśmy do ciebie?
40. A król, odpowiadając, powie im: Zaprawdę powiadam wam, cokolwiek uczyniliście jednemu z tych najmniejszych moich braci, mnie uczyniliście.
41. Wtedy powie i tym po lewicy: Idźcie precz ode mnie, przeklęci, w ogień wieczny, zgotowany diabłu i jego aniołom.
42. Albowiem łaknąłem, a nie daliście mi jeść, pragnąłem, a nie daliście mi pić.
43. Byłem przychodniem, a nie przyjęliście mnie, nagim, a nie przyodzialiście mnie, chorym i w więzieniu i nie odwiedziliście mnie.
44. Wtedy i oni mu odpowiedzą, mówiąc: Panie! Kiedy widzieliśmy cię łaknącym albo pragnącym, albo przychodniem, albo nagim, albo chorym, albo w więzieniu i nie usłużyliśmy ci?
45. Wtedy im odpowie tymi słowy: Zaprawdę powiadam wam, czegokolwiek nie uczyniliście jednemu z tych najmniejszych, i mnie nie uczyniliście.
46. I odejdą ci na kaźń [karę] wieczną, sprawiedliwi zaś do życia wiecznego.


Rozdział 25. Ewangelii św. Mateusza opisuje Królestwo Niebios w sposób metaforyczny; przy użyciu trzech podobieństw. Na przyjście Królestwa Niebieskiego człowiek powinien być zawsze gotowy jak pięć rozsądnych panien (pierwsze podobieństwo), jak dobry zarządca powierzonego majątku (drugie podobieństwo) i jak człowiek zawsze czyniący dobro i miłosierdzie względem innego człowieka. Są to słowa odnoszące się do ludzi; miłosierni porównani są do owiec — bezwzględni do kozłów (trzecie podobieństwo).

W 25. rozdziale Ewangelii św. Mateusza Jezus mówi o oddzieleniu ludzi rozsądnych, pracowitych i miłosiernych od głupich, leniwych i bezlitosnych (pozbawionych wrażliwości etycznej). Nie ma tutaj mowy o popieraniu ludzi zajmujących się produkcją oliwy ani pobieraniem odsetek. Słowa Jezusa nie są także zaleceniem hodowli owiec, kosztem kóz. Takie dosłowne interpretacje są nieuprawnione. Widać to wyraźnie w przypadku pierwszego i trzeciego podobieństwa. Nieco mniej wyraźne jest to w przypadku podobieństwa drugiego, ale tę przypowieść należy traktować identycznie.

Piszę o tym, aby ukazać bezpodstawność powoływania się na przypowieść o talentach dla uzasadnienia lichwy, albo stwierdzania, że Jezus akceptował lichwę lub oprocentowanie. Jezus, który przyszedł na świat by wypełnić Prawo, nie akceptował lichwy. Odrzucał ją jako niesprawiedliwość. A Prawo Boże piętnujące lichwę zostało w Jego nauczaniu rozciągnięte na wszystkie narody.

Wszystkim czytelnikom forum ekonomicznego
składam najserdeczniejsze życzenia
zdrowych, radosnych i błogosławionych Świąt Narodzenia Pańskiego.

[Jacek A. Rossakiewicz]

Stary Testament. Nauka Mojżesza

25. Jeżeli pożyczysz pieniędzy komuś z ludu mojego, ubogiemu, który jest u ciebie, nie postępuj z nim jak lichwiarz; nie ściągajcie od niego odsetek.
26. Jeżeli weźmiesz w zastaw płaszcz twego bliźniego, zwrócisz mu go przed zachodem słońca,
27. Bo jest to jego jedyne okrycie, okrycie jego ciała. W czymże innym
będzie spał? Gdy wołać będzie do mnie,
wysłucham, bo Ja jestem miłosierny.

2 Moj. 22:25-27(BW)


35. Jeżeli zubożeje twój brat i podupadnie, to ty go wspomożesz na równi z obcym przybyszem czy tubylcem, aby mógł żyć obok ciebie.
36. Nie bierz od niego odsetek ani lichwy, a bój się swojego Boga, aby twój brat mógł żyć obok ciebie.
37. Nie dasz mu swoich pieniędzy na odsetki, a swojej żywności mu nie dasz, aby więcej odebrać.

3 Moj. 25:35-37(BW)


20. Nie będziesz pożyczał na lichwiarskie odsetki twemu bratu, nie będziesz brał odsetek za wierzytelność pieniężną ani za wierzytelność żywnościową, ani za cokolwiek, za co się bierze odsetki.

5 Moj. 23:20 (BW)


1. Psalm Dawidowy. Panie! Kto przebywać będzie w namiocie twoim? Kto
zamieszka na twej górze świętej?
2. Ten, kto żyje nienagannie I pełni to, co prawe, I mówi prawdę w sercu
swoim.
[...]
5. Pieniędzy swych nie pożycza na lichwę I nie daje się przekupić przeciw
niewinnemu. Kto tak czyni, nie zachwieje się nigdy.

Dawid, Psalm 15:1-2, 5 (BW)


8. Kto powiększa swój majątek przez lichwiarskie odsetki, gromadzi go dla
tego, który lituje się nad ubogimi.

Przypowieści Salomona 28:8 (BW)


8. Nie pożycza na lichwę i nie bierze odsetek, powstrzymuje swoją rękę od
złego, w sporach między ludźmi rozsądza zgodnie ze słusznością,
9. Postępuje według moich przykazań i przestrzega wiernie moich praw: ten jest sprawiedliwy, on też na pewno będzie żył - mówi Wszechmocny Pan.
[...]
13. Pożycza na lichwę i bierze odsetki - na pewno nie będzie żył, ponieważ
popełnił wszystkie te ohydne czyny. Na pewno poniesie śmierć; jego krew
będzie na nim.

Ezechiel 18:8-9, 13 (BW)


Nowy Testament Nauka Jezusa

17. Nie mniemajcie, że przyszedłem rozwiązać zakon albo proroków; nie
przyszedłem rozwiązać, lecz wypełnić.

Mat. 5:17(BW)